Lieve Brenda en Jan,
Lieve Jip, Lom en Zen,

Al meer dan een maand geleden is het ondertussen, dat Brenda van ons heen is gegaan.
Het voelt nog steeds onwerkelijk. Op Facebook zag ik de zestiende verjaardag van Jip passeren; hoe vreselijk moet het zijn, die eerste verjaardagen, feesten, belangrijke data zonder Brenda in levenden lijve. Hoe lastig de dagdagelijkse kleine dingen zonder haar.
Mijn oprechte deelneming voor jullie alle vier, en voor alle mensen dichtbij en ver weg die Brenda een warm hart toedroegen.
Ik leerde jullie, Brenda en Jan, kennen als collega-reisbegeleiders bij Karavaan. Ik herinner me nog levendig de bijeenkomsten van de Brusselse begeleiders, en de blikken die jullie elkaar uitwisselden; voor ons was het toen al lang duidelijk dat Brenda en Jan bij elkaar hoorden. En of we gelijk hadden.

Toen liepen onze wegen uit elkaar, al botsten we later allebei op wantoestanden in de psychiatrie.
In 2012 kreeg ik door bijwerkingen van een hormonale behandeling met Decapeptyl Depot een acute depressie. Dat leidde tot een korte maar harde botsing met de psychiatrie, waarbij ik mijn relatie, huis en pluskinderen verloor, en mijn kinderwens definitief moest opbergen. Toen ook ik dat verhaal wilde neerpennen, heb ik Brenda’s ‘Uitgedokterd’ en ‘Ben ik dan nu weer normaal?’ gelezen. Die boeken boden erkenning en herkenning. In mijn eigen boek ‘Een tijd tussen al mijn tijden. Perikelen in de psychiatrie’ citeer ik Brenda’s werk ook – en de fragmenten die over haar (werk) gaan, heb ik haar voor publicatie ook ter goedkeuring voorgelegd. Dank, Brenda, voor je pionierswerk in de geestelijke gezondheidszorg. Dank, Jan, dat je Brenda nooit in de steek hebt gelaten.

Het nieuws van Brenda’s dood bereikte me op maandagochtend 7 oktober via een sms’je van Mietje, een gemeenschappelijke vriendin. Ik was compleet van slag. Ik moest kort daarna op de chartertrein naar Straatsburg stappen, waar ik als tolk voor het Europees Parlement ging werken. Maar dat liep mis: ik stapte op de verkeerde trein. Ik begon onbedaarlijk te huilen (wat uiteraard meer met Brenda dan met de gemiste trein te maken had) en de conducteur liet me uit medelijden gratis vederreizen tot Keulen. Dan naar Frankfurt en Baden-Baden, en uiteindelijk naar Straatsburg… Overal liepen treinen vertraging op, wisselden ze last-minute van perrons, holde ik tevergeefs voor een interessante aansluiting. Ik droeg heel uitzonderlijk laarsjes met erg hoge hakken, omdat ik donderdag rechtstreeks vanuit Straatsburg naar Kortenberg zou reizen, om daar een lezing over stigma te geven. Ik kende de grote zaal van het congrescentrum van het universitair psychiatrisch centrum, en dacht dat ik met hakjes wat beter zichtbaar zou zijn. Mijn koffer woog ook uitzonderlijk zwaar: ik had tien boeken meegenomen (en daarom ook geen extra paar makkelijke schoenen). En terwijl ik mijn zware koffer met boeken op mijn te hoge hakken van perron tot perron zeulde, voelde het aan als een metafoor voor wat Brenda al zoveel jaren meesleepte: een zware rugzak met heel wat boeken en mooie maar helaas ook vaak onmenselijke verhalen uit de psychiatrie.
Ik kwam in het station van Straatsburg aan om vijf voor zes, in plaats van om half een. En toen werd het hollen, op hoge hakken en met de zware koffer, naar de plenaire, waar ik om zeven uur de plenaire over seksueel misbruik moest tolken.

Die avond en de volgende dagen tikte ik Brenda’s naam regelmatig in op internet. Haar overlijden was nog niet publiek bekendgemaakt, en even kon ik de illusie koesteren dat het niet waar was, dat al die mooie foto’s van haar nog een mooi vervolg zouden krijgen. Want het kon niet waar zijn. Het mocht niet waar zijn.
Op donderdag liep de terugkeer vanuit Straatsburg niet bepaald vlot: ik zat al in de charter terug naar Brussel, maar die werd ontruimd wegens rookontwikkeling in een wagon. Drie volle uren heb ik op hoge hakken in het station staan wachten op een volgende trein, en ik werd steeds zenuwachtiger dat ik mijn lezing in Kortenberg niet zou halen. Collega’s gaven me toen de gouden tip: geef je lezing online. En zo bleef ik een nachtje langer in Straatsburg, en streamde de lezing vanop mijn hotelkamer. Eerst kwamen dr. Kirsten Catthoor en dr. Erik Thys aan het woord, en beiden verwezen op een heel serene en respectvolle manier naar het levenswerk van Brenda. Je kan hun lezingen hier herbekijken: https://www.upckuleuven.be/nl/agenda/hoe-we-het-ziekmakende-stigma-afgooien
Op mijn expliciete vraag werd mijn eigen lezing niet opgenomen, maar ook ik sprak mijn erkentelijkheid voor Brenda uit. In mijn lezing ‘Stigma als veelkoppige draak’ vertelde ik hoe verwoestend stigma en een foute aanpak in de hulpverlening kunnen zijn. Bij elke boekvoorstelling en/of lezing krijg ik telkens weer gelijkaardige verhalen te horen over foute bejegening door hulpverleners, machtsmisbruik en isolatiecellen.
Ik vertelde op mijn lezing in Kortenberg het verhaal dat bij een plaatje met vier chocolademousses hoorde: in Halle word ik regelmatig aangesproken door (familieleden en/of vrienden van) mensen die eveneens slecht behandeld werden in de PAAZ (psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis). Zo ging ik onlangs bij de plaatselijke bakker 4 chocolademousses halen, voor de verjaardag van mijn neefje de dag erop. De vrouw achter de toonbank vroeg: “Jij bent Veerle hé? Dank voor je boek. Mijn zoon heeft een verstandelijke beperking en is ook schandalig behandeld hier in het ziekenhuis. Nu is hij elders geïnterneerd, hij ligt al zeven dagen met vijfpuntfixatie geïsoleerd. De verpleging laat me niet bij hem, omdat het niet mooi is om aan te zien. Hij zou kwijlen van de vele medicatie, en hij is niet rustig te krijgen. Wat heeft mijn zoon misdaan? Hij heeft niemand bestolen of verkracht, hij heeft gewoon soms last met zijn eigen hoofd.” Mijn maag slaat dan in een knoop. Hoeveel getuigenissen zijn er nog nodig opdat hulpverlening eindelijk inziet dat je niet rustig wordt van een isolatiecel? Integendeel. De chocolademousses hebben het verjaardagsfeestje van mijn neefje niet gehaald. Ik heb ze uit frustratie alle vier na elkaar binnengespeeld. In een van haar laatste posts, zo zei ik tijdens mijn lezing, schreef Brenda dat ze 200 mails had binnengekregen naar aanleiding van haar initiatief ‘Stop de Waanzin’, waarbij ze de psychiatrie wegens wantoestanden wilde aanklagen. 200 keer 4 chocolademousses, gezond kan dat niet zijn.

De voorbije weken ben ik vaak droevig geweest. Tijdens de uitvaart van Brenda die ik via streaming kon volgen, heb ik tranen met tuiten gehuild. Ik heb geen flauw idee hoe jullie de voorbije weken zijn doorgekomen, en al helemaal niet hoe jullie hier de komende jaren een plek aan kunnen geven. Nogmaals mijn oprecht medeleven.
Ik moet toegeven dat ik de laatste weken ook vaak kwaad ben geweest. Kwaad op het legertje hulpverleners dat Brenda zo vertrouwde maar geen soelaas kon brengen, en misschien ook niet de nodige tools om de eigen golven tot bedaren te brengen. Nog veel kwader op de hulpverleners die het volledig verknoeid hebben, en van elk zinnig mens een zorgvermijder zouden maken. Kwaad op wie zich medestrijder noemt, maar iemand ongewapend naar de frontlinie stuurt. Kwaad op wie Brenda’s standpunten tot een karikatuur herleidt door het volgende te schrijven: “Ik weet dat mevrouw Froyen ervan uitging dat er ‘slechte mensen’ in de zorg werken die er plezier in scheppen kwetsbare mensen te kleineren. Misschien klopt dat. Maar zelf heb ik ze in mijn reis door verschillende psychiatrische ziekenhuizen nooit ontmoet.” Diezelfde hulpverlener gaf me in een persoonlijk bericht nog mee dat hij tegen Brenda tot in den treure had herhaald dat zulke mensen niet bestonden. ‘Een beetje psycholoog,’ heb ik daarop geantwoord, ‘zou toch moeten weten dat de ontkenning van beschadiging beschadigend is’.

Ik weet niet wat ik aan moet, met al die kwaadheid en al dat verdriet. Ik weet ook dat het geen fractie voorstelt van wat jullie nu moeten meemaken.
Ik wens jullie veel steun bij elkaar, en als ik ergens ook maar iets kan betekenen: weet me te vinden.

Met lieve en droeve groet,
Veerle

Rouwen is liefde… ♥️.

Ik was vol bewondering over de moed die Brenda had om al de getuigenissen van patiënten en familieleden samen te bundelen om zo die psychiatrische instellingen met hun nog middeleeuwse “behandelingen ” aan te klagen voor de rechtbank. Dit is revolutionair en is een enorme steun voor al diegene die hier direct of indirect mee te maken hebben nu en vroeger. Het overlijden van Brenda raakt mij diep.

Wat goed om te lezen dat je een rechtzaak zou gaan voeren tegen een paar psychiatrische ziekenhuizen. Veel geld werd gestort. Jouw wensen zullen uitkomen. Het boek over je psychose in 2023 zal grote invloed hebben. Je enorme inzet voor een me too beweging zal je nog beroemder maken. Rust zacht.

Gehuild heb ik te lezen dat je er niet meer bent!
Het kwam Toevallig in beeld toen ik weer voor de zoveelste keer weer even het woord psychose opzocht.
Ik las weer dezelfde verhalen, over psychose over de tegenslagen, om de moed niet op te geven.
En dit terwijl men zoon 2 jaar geleden het leven niet meer aankon.
Na een manische periode met aansluitend een zware psychose en
opname heb ik haar boek gelezen “ kortsluiting in men hoofd.”
Aangeraden door men zus. Terwijl hij na zijn opname weer thuis was sprak ik erover met hem. Ik zie hem nog in de zetel zitten. Ik wist helemaal niets over zijn ziektebeeld. Het was allemaal zo plotseling en snel gegaan.
Tijdens zijn opname in de psychiatrie
Hebben we zelfs geen gesprek gehad met de behandelende psychiater.
En dan kregen we te horen, dat hij het ziekenhuis moest verlaten want de vastgestelde periode van opname was voorbij. Alhoewel hij nog maar 2 weken
Medicatie had gekregen, wat normaal 3 weken zouden moeten zijn.
En daar stonden we dan … en wat nu . Andere psychiater zoeken .. dan maar .
En ja na 1 maand had hij een afspraak en daar tussen niets .. wachten.

Na 1 mndn is hij overleden

En nu ben jij er ook niet meer Brenda. Jij
Was diegene die de strijd aanging om dit ziektebeeld meer in de actualiteit te brengen, we zijn je heel erg dankbaar !! Dat je der was en wat je tot stand hebt gebracht.

Veel veel sterkte voor jou mooi gezin familie !!

Wat een schok, wat een gigantisch groot verlies.. Ik hoop dat de psychiatrie veel van jou heeft mogen leren.
Alle liefde voor jouw drie mooie zoons en man

Brenda,
Het bericht dat je er niet meer bent brak deze ochtend mijn dag in duizend droeve scherven.
Ik heb je nooit ontmoet, dat spijt me nu zo hard.
Toch ben je erin geslaagd voor mij, en zovele anderen die worstelen met hun mentale welzijn, een immer aanwezige bron van moed en vechtlust te zijn.
Je deelde niet alleen heel open je eigen kwetsbaarheid en je gevecht met het zwarte monster. Je voelde ook mee met anderen, stuurde kleine bemoedigende berichtjes, je verbond mensen, riep hen op om samen te vechten tegen stigma’s en onrechtvaardige bejegening. Je stond echt niet te roepen op de barricaden, je handelde ook, steeds in lijn met je levensmissie.
Brenda, ik heb zoveel respect voor je, voor alles wat je neerzette in dit leven, je 3 prachtige zonen, ontelbare studenten die in jou hun inspiratie vonden, je (h) eerlijke boeken, je maatschappelijke strijd,…
Maar lieve Brenda, wat ga ik je missen,…
Je updates op je pagina, zoals het leven was die dag, geen maskers.
Je te gekke filmpjes, ik weet heel goed wat mijn favoriete is,…
De fightsongs, een gewoonte die we delen, ik zal de jouwe ook nooit vergeten want ik voegde ze toe in mijn eigen lijst,…
Lieve Brenda, dankjewel, dat je voor mij, een totaal onbekende voor jou, en nog zovele anderen, zoveel betekend hebt.
We gaan je nooit vergeten!

Brenda is nog steeds een heel positief mooie dappere vrouw voor mij.die ik niet persoonlijk ken. Haar boek “kortsluiting ..” noemde ik als houvast met mijn gevoelige hoofd dan weer “sluiting in mijn hoofd enzo” dat vond ik passender voor de situaties die ik heb meegemaakt maar had ik nooit kunnen bedenken zonder haar moed.. .. en haar gedeelde verhaal ook in latere boeken is oprecht en vaak pijnlijk herkenbaar. ..Waar ze nu ook is, ze blijft een positief anker voor mij. . Dapper mooi lief oprecht en gewoon ook zichzelf. Ik vind het super verdrietig dat jullie haar zo plots en nu al moeten missen. Veel sterkte vooral voor haar kinderen en hun vader. Het is niet niks allemaal voor hen ook.

Dag,
Dag aan wie dit leest. Ik kan niet ´Dag Brenda´ schrijven, want ze is helaas overleden en kan dit dus ook niet lezen. Haar heengaan ontroert me hevig en ik word emotioneel van het lezen van de teksten en kijken naar de foto´s hier (en schrijf dit dan ook met glazige/vochtige ogen…).
Enkele maanden geleden deed Brenda nog een oproep om een juridische zaak te starten tegen mistoestanden in de ggz. Ik schreef haar kort, na mijn verplichte opname in de residentiële zorg, was vrij openhartig en wat bang voor afwijzing. Maar ze antwoordde:
Dag J,
Ik oordeel over niemand. Stuur zeker je ervaringen naar Stopdewaanzin2024@gmail.com. Daar verzamel ik alle klachten.
Dank je voor je openhartigheid.
Liefs
Brenda

Drie woorden lichten uit dit korte antwoord op: niet oordelen, dankbaar en liefs. Haar essentie?

Op goede dagen, weken en maanden had ze blijkbaar een enorme kracht en ´drive´ om onze ggz aan te zetten tot grote hervormingen, en met al haar talenten kon ze ook mensen ´verbinden´ en echt motiveren om samen grenzen te verleggen. Ik voel soms ook die kracht en drive maar ik vrees nog teveel bitter en wrokkig te zijn. En eerlijkheidshalve moet ik er aan toevoegen dat het vooral Justitie is die bij mij leed veroorzaakte en dat het de Zorg is die de brokken dan achteraf moest of mocht lijmen. En ik vrees dat er heel veel slachtoffers zijn van justitieel institutioneel geweld.

Ik wil postuum van haar leren. Leren de aandacht op mistoestanden te vestigen door schrijnende toestanden aan te klagen en vervolgens leren te verbinden, leren te geloven in verandering en groei en betrokkenen daar warm toe uit te nodigen. Een verbale uppercut en daarna een uitgestoken hand.

Zo ontroerd ben ik. Ook al kruisten onze levens slechts heel recent en heel even. Genegen.

J.

Beste familie,
ik ontmoette Brenda ooit kort na een van haar lezingen. Haar lezing heeft me toen heel erg geraakt, want ik herkende het beeld dat ze schetste uit het psychiatrisch ziekenhuis waar ik zelf werk. Waar ik probeer met hart en ziel de patient bij te staan. Maar wat dat toch ook regelmatig niet lukt. Ik voelde toen schaamte om de mistoestanden, die er zijn en waar ik soms (onbewust of onbedoeld, maar toch) aan mee werk. Tegelijk hoopte ik dat de goeie dingen die er ook zijn gezien zouden kunnen worden. Niet om het goed te praten, wel omdat dat hoop kan geven.
Het is schrikken om te lezen dat Brenda haar strijd opgegeven heeft. Maar het klopt zoals jullie het zo treffend schrijven in haar doodsbrief:
Belangrijk is niet alleen de weg die je gaat
maar ook de sporen die je achterlaat.
Ik weet dat Brenda veel sporen heeft achtergelaten bij veel patienten. Dat hoorde ik vaak.
Mijn oprechte deelneming voor jullie.
Maike

Dag Brenda, ik wou dat ik al kinderboeken had die ik voor jou zou kunnen voorlezen, ik mis je heel hard. Ik wens dat ik je nog een leven kon geven na de dood 🤞 Ik zet ‘dit boek is te Piep voor jou’ alvast op mijn kerstlijstje (Kamila 10 jaar, kleine lezer en fan van Brenda haar kinderboeken) ❤️

Liefste Brenda,
Twee weken geleden vernam ik het zeer droevig nieuws dat je er niet meer was. Ik heb meermaals gehuild en mijn hart deed en doet nog steeds pijn, letterlijk. Je hebt 9 jaar geleden mijn mama en pluspapa veel moed en opheldering gegeven toen ze hopeloos op zoek waren naar antwoorden voor wat mij net zoals bij jou was overkomen; een kraambedpsychose. Na mijn herstel kwam ik persoonlijk naar een van je lezingen in Gent om je te bedanken. Je tekende onze exemplaar van je boek “Kortsluiting in mijn hoofd” met de boodschaap: “Voor Maria, Johan en Loraine, Bedankt voor je luisterend hoor” Ik deelde mijn verhaal met jou en je was ook een luisterend oor. ‘In ruil’ daarvoor gaf ik jou reisadvies over Cuba (waar je naar toe ging met je gezin). Je ontving mij met open armen in jullie huis en we deelden anekdoten in jullie tuin. Dat zal ik nooit vergeten. Voorbije zomer op een camping in Frankrijk las ik nog je boek “Een jaar met Wifi” samen met mijn dochter Kamila. Groot was haar verbazing toen ze in een van de hoofdstukken ‘Toen Wifi een geldwolf was’ las dat jij het over Cuba had (een moreel verhaal over delen en gelijkheid). Ik vertelde Kamila alles over jouw, de auteur van het boek. Ze vond het boek hilarisch. Ook Kamila vond het heel droevig toen ze mij zag huilen omdat je er niet meer was. Maar ik vertelde haar dat je in onze hart voor altijd blijft en in onze ‘pensamientos’ en via jouw boeken, vergeten zullen we nooit doen. Je hebt ons en veel andere mensen moed gegeven om te praten over de stigma rond psychose, om het onbespreekbaar toch bespreekbaar te maken. Je hebt tot het uiterste gevochten voor beterschap in de psychiatrie. Je zal enorm gemist worden. Un abrazo al infinito y más allá. Loraine

Ik heb Brenda maar kort gekend, in een professionele context. Ik herinner me haar gedrevenheid en sterk inhoudelijk engagement, haar literaire vrolijkheid, haar rake kijk op de (onderwijs)zaken en haar geloof, al weet ik niet of ze het ooit zo expliciet heeft uitgedrukt, in de maakbaarheid van de samenleving. Ik sta met veel respect stil bij haar plotse heengaan. Veel sterkte aan al wie haar liefhad/heeft.

Aan de familie, in het bijzonder haar partner en kinderen.

‘Even in the mud and scum of things, there is a light that always always sings’
Ralph Waldo Emerson

Veel troost.
RIP Brenda

Hey Brenda
Ik was met je geconnecteerd via LinkedIn maar heb je nooit ontmoet of zo. Dus eigenlijk ken ik je helemaal niet.
Ik wil via deze weg mijn bewondering uitspreken voor de strijd die je gevoerd hebt om voor iedereen een plaatsje vrij te maken in onze samenleving, voor het werk rond psychoses. Ook wil ik de mensen die dit samen met jou deden bemoedigen om dit verder te blijven doen. Het is zo belangrijk dat niemand wordt vergeten, dat niemand uit de boot valt.
Liefs
Sofie

Dag lief mens, wat ik mij can jou herinner is dat je recht voor zn raap was. En on Belgisch scherp met je woord keuze.. je hebt wel eens verteld dat je in Belgie als te Nederlands werd gezien. Ik heb prachtige sprekingen van je mogen bijwonen. En ook persoonlijk met je mogen uitwisselen. Je tipte het meest intieme van de vrouwen aan. En dat heeft mij maar velen met mij diep geraakt. Je spreuk dat je man niet was gevraagd of je altijd zo druk was springt in mijn gedachte. Zelf ben ik ook druk met vlagen. Mij zou wat jou is overkomen ooit dus ook kunnen overkomen. En zo velen met ons. Lief lief mens ik hoop dat je als engel bij je gezinnetje blijft. Weet dat je veel mensen hebt geraakt en oprecht levens hebt veranderd.
Warme Groet Nic

Dag Jan,

Ik herinner me Brenda en jou nog uit jullie en mijn Karavaan periode. Twee dynamische jonge mensen die bruisend in het leven stonden. Reisbegeleiders in opleiding. Vaak lachten en plezier maakten en tegelijkertijd uitblonken als reisbegeleider. Jonge mensen om jaloers op te zijn: goed in het leven staan en een samen een lange toekomst voor de boeg.
Ik was dan ook telkens ontdaan als ik via de pers vernam met welke moeilijkheden Brenda te kampen had…maar tegelijkertijd ook aangenaam verrast met welk een gedrevenheid en engagement Brenda, ervaren en onderlegd, het gevecht aan ging met medische sector en de psychiatrie. Die dynamiek herkende ik van jaren geleden en kon er enkel heel veel respect en bewondering voor opbrengen. Straffe madam.
Uiteraard bewandelt elke mens (Karavaanbegeleider) zijn eigen pad, maar ik ben alvast blij jullie op mijn pad een aantal jaren te hebben mogen tegenkomen.
Heel veel sterkte voor jou en jullie kinderen. Ik hoop van harte dat jullie nog een mooie en boeiende toekomst tegemoet gaan…ik kan me niet inbeelden dat Brenda dat anders zou gewild hebben.
Tot spoedig ergens, hoop ik.

Jef Van Eyck